Dünya Romanlar Günü yılda bir kez de olsa Romanların, Anadolu’nun çeşitliliği ve kültür mirasına yaptığı katkıyı kutlamak için önemli bir vesile. Bugün aynı zamanda, Romanların yaşamın her alanında karşı karşıya kaldığı sorunlara, sosyal dışlanma ve ayrımcılık konusunda farkındalık yaratılması, mücadelede birlik ve dayanışmanın öneminin vurgulanması için de bir fırsat.

Ülkenin dört bir yanına dağılmış olan Romanlar ve Roman grupları; Rom, Dom, Lom ve Abdallar bin yılı aşkın bir süredir bu topraklarda yaşıyor. Tarihsel ve toplumsal bir arka plana sahip önyargılar ve ayrımcılık, Romanların toplumsal, kültürel, ekonomik ve politik yaşama eşit olarak katılımının önündeki en büyük engeller. Ayrıca, bu önyargılar ve ayrımcılık, Romanların eğitim, istihdam, barınma ve sosyal güvence gibi temel haklarına erişimlerinde ağır sorunlarla karşı karşıya kalmalarına yol açıyor. Bu sorunlar da Romanların yaşadığı yoksulluğu ise daha da ağırlaştırıyor.

Günümüzde yoksulluğun yanı sıra, Roman çocukların eğitime erişimi meselesi de endişe verici boyutlarda. Roman çocuklar maddi olanaksızlıklar yüzünden çok erken yaşta okul sıralarını terk etmek zorunda kalırken, eğitimlerini sürdürme şansı bulan az sayıdaki Roman çocuğu ise dışlanma ile karşı karşıya kalıyor ve hak etmedikleri bir şekilde, eğitim kalitesi düşük okullar ve sınıflarda tecrit ediliyor.

Nitelikli eğitime ilişkin fırsatlardan yararlanamayan Romanlar, iş piyasasında karşı karşıya kaldıkları önyargılar ve ayrımcılığın da etkisiyle, istihdam olanaklarına eşit şekilde erişemiyor ve geçici, düşük ücretli ya da vasıfsız işgücü gerektiren işlerde çalışmaya mahkum ediliyor. Romanlar arasındaki işsizlik oranı ortalama yüzde 85 olup, tüm kırılgan gruplar içindeki en yüksek oranı teşkil ediyor. Üstelik pandemi ve 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen Kahramanmaraş depremi felaketi, tüm bu sorunları daha da derinleştirdi ve değiştirmeye devam ediyor. 

Yoksulluk, Romanların yaşamın her alanında karşı karşıya kaldığı önyargılar ve ayrımcılığın bir sonucu. Özellikle medyaya yansıyan ya da bizzat medya tarafından üretilen ayrımcı ifadeler ve nefret söylemleri, Romanlar gibi kırılgan grupların daha da dışlanmasına yol açarken, önyargıları da pekiştiriyor. 

Bazı bölgelerde yerel idari makamlar, Romanların yüzyıllardır yaşadıkları mahallelerinde karşı karşıya kaldıkları nefret söylemi ve linç girişimleri karşısında önlem almak yerine, mağdur durumdaki Romanları yaşam alanlarından göç etmeye zorluyor. Romanlar, rızaları dışında yerlerinden edilerek yerleştirildikleri bölgelerde, toplumun geri kalanından tecrit edilip istihdam olanaklarından uzaklaştırılarak, daha çok yoksullaşmaya mahkum ediliyor. 

Öte yandan Romanlar, son yıllarda yaygın olarak uygulanan kentsel dönüşüm politikaları sonucu da derin bir yoksulluğun ve dışlanmanın içine itiliyor. Kentsel dönüşüm sadece duvarları yıkmıyor, duvarlarla birlikte Romanların yaşam alanları, kültürleri, mahalle kültürü içerisinde var olan toplumsal ve dayanışma ilişkilerini de tahrip ediyor. Kentsel dönüşüm insanı, yaşamı ve kültürü yıkıyor! Romanlar kentsel dönüşüm değil, sosyal dönüşüm ve yerinde yenilenme talep ediyor. Şehir dışlarına sürülmek değil, yüz yıllardır parçası oldukları kendi yerleşim bölgelerinde yaşamak istiyor. 

 

Son yıllarda Roman toplumunun kültürüne, tarihine ve sosyal sorunlarına yönelik ilginin arttığına ve taleplerimizin bir kısmının yetkililer tarafından dikkate alınmaya başladığına tanık oluyoruz. Ancak, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve normlarla belirlenmiş, anayasa ve yasalarla güvence altına alınmış olan eğitim, barınma, istihdam, sağlık, sosyal güvence ve kamu hizmetlerine erişim gibi haklarımız konusundaki taleplerimizin hemen hepsi hâlâ çözüm bekliyor. 

 

Romanlar için büyük anlam taşıyan Dünya Romanlar Günü ve 14 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşecek olan Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi vesilesiyle tüm siyasi parti yetkililerine bir kez daha seslenmek istiyoruz. 

Başta aşağıda dile getirdiğimiz hususlar olmak üzere, Romanlar ve Roman grupları; Rom, Dom, Lom ve Abdalların sorunlarına yönelik çözüm üretilmesi konusunda somut adımlar atılmasını talep ediyoruz:

-   Romanlara ilişkin her türlü destek programı, politika, strateji ve eylem planının hazırlama, uygulama, izleme ve değerlendirme süreçlerinde Roman toplumunun tüm kesimlerinin katılımının sağlanması, görüşlerinin alınması ve söz sahibi olmalarına olanak tanınması,

-    Roman vatandaşların siyasi karar mekanizmalarına katılımın teşvik edilmesi, 

-    Romanlara yönelik nefret söylemleri, sosyal dışlama ve ayrımcı tutumların önlenmesine ilişkin yasal mevzuat oluşturulması ve bu tür vakaların önlenmesine yönelik var olan yasal yaptırımların uygulanması,

-    2020 yılından itibaren yaşanan pandemi ve büyük bir felakete yol açan Kahramanmaraş depreminden en ağır şekilde etkilenen Romanlara yönelik ekonomik destek paketlerinin oluşturulması ve Roman toplumunun ekonomik olarak korunmasına yönelik önlemler alınması,

-    Romanların toplumsal anlamda içerilmeleri ve sorunlarına çözüm amacıyla ulusal politikalar ve stratejiler geliştirilmesi; özel bütçe ve fonlar ayrılması, kısa, orta ve uzun vadeli eylem planları hazırlanarak, bunların hızla uygulamaya konulması, 

-    Romanlara yönelik önyargılar ve kalıp düşüncelerin yol açtığı sosyal dışlanma ve ayrımcılığın resmen tanınarak, bu sorunun çözümüne ilişkin önlemler alınması, mücadele stratejisi ve eylem planlarının oluşturulması,

-    Başta eğitim, politika ve medya alanlarında olmak üzere, Romanlara ilişkin resmi anlatı ve söylemlerin, demokratik toplum, insan haklarına saygı ve hukukun üstünlüğü ilkeleri kapsamında ve bu ilkeleri güçlendirecek şekilde pozitif bir çerçevede yansıtılması,

-    Romanların zengin tarihi ve kültürü konusunda farkındalığın ve görünürlüğün artırılması ve Roman toplumunun bu konudaki girişimlerinin desteklenmesi.